1. Հալոգենների ընդհանուր բնութագիրը

 

Քիմիական տարրերի պարբերական համակարգի \(VIIA\) խմբի տարրերը \((\)ֆտոր` \(F\), քլոր` \(CI\), բրոմ` \(Br\), յոդ` \(I)\) անվանվում են հալոգեններ: Հալոգենների խմբին է պատկանում նաև ռադիոակտիվ աստատ` \(At\) տարրը, որի քանակը երկրակեղևում անչափ փոքր է: Նրա հատկությունների վերաբերյալ մեզ շատ քիչ բան է հայտնի, և այն չենք դիտարկելու:

Հալոգենների ատոմներն արտաքին էլեկտրոնային շերտում պարունակում են \(7\)-ական էլեկտրոն՝ 

արտաքին շերտի էլեկտրոնային բանաձևն է $n{s}^{2}n{p}^5$

  

 

   

    

   Հալոգենների արտաքին էլեկտրոնային շերտի կառուցվածքը

 

Հալոգենների ատոմներին միայն մեկ էլեկտրոն է պակասում` համապատասխան պարբերությունը եզրափակող իներտ գազի ատոմի $n{s}^{2}n{p}^6$ էլեկտրոնային կառուցվածքը ստանալու համար: Քիմիական միացություն առաջացնելիս հալոգենների ատոմներն ընդունակ են հեշտությամբ միացնելու մեկ էլեկտրոն, և այդ պատճառով հալոգենների ատոմների առավել բնութագրական օքսիդացման աստիճանը  \(–1\) է: Մասնավորապես մետաղի հետ փոխազդելիս հալոգենի ատոմը նրանից մեկ էլեկտրոն է վերցնում և փոխարկվում \(1– \) լիցքով իոնի: Հալոգենի և մետաղի ատոմների միջև ծագում է իոնային կապ, և առաջանում է աղ: Այստեղից էլ ծագել է ենթախմբի «հալոգեններ» ընդհանուր անվանումը` «աղածիններ» (hունարեն թարգմանությամբ \(halos\)` աղ, \(genos\)` ծնող):

 

Հալոգենների քիմիական ակտիվությունը բավականին մեծ է, որի պատճառով բնության մեջ ազատ վիճակում չեն հանդիպում:

 

Քլոր պարունակող հանքանյութերն են հալիտը (քարաղ)՝ \(NaCI\), սիլվինը` \(KCI\), սիլվինիտը` \(NaCI·KCI\), կառնալիտը՝ $\mathit{NaCl}\cdot \mathit{Mg}{\mathit{Cl}}_2\cdot 6H_{2}O$

 

  

            Հալիտ                                                  Սիլվին

 

   

          Սիլվինիտ                                            Կառնալիտ

 

Ֆտոր պարունակող հանքանյութերն են ֆտորապատիտները` ${\mathit{Ca}}_3({\mathit{PO}}_4){}_2\cdot {\mathit{CaF}}_2$ և պլավիկյան սպաթը` $\mathit{Ca}{F}_2$

 

    

          Ֆտորապատիտ                                 Պլավիկյան սպաթ

 

Բրոմը և յոդը սեփական հանքանյութեր չեն առաջացնում: Քլորի հանքանյութերը պարունակում են քիչ քանակներով բրոմ և յոդ: Այդ տարրերի աղբյուրներ են որոշ «դառը» լճեր, օրինակ` Ղրիմի աղային լիճը և Կասպից ծովի Կարա Բողազ Գյոլ ծոցը:

 

Յոդի միացություններ առկա են նաև նավթահորային ջրերում և ծովային ջրիմուռներում:

 

                   Ծովայի ջրիմուռ լամինարիա