1. Ալյումին

 

Ալյումինը \(IIIA\) խմբի տարր է, ուստի ատոմի արտաքին էներգիական մակարդակում առկա է երեք էլեկտրոն, որոնցից երկուսը զույգված են: Միացություններ առաջացնելիս՝ այդ ատոմը հիմնական վիճակից հեշտությամբ անցնում է գրգռված վիճակի, որին համապատասխանում են չզույգված երեք էլեկտրոն:

Միացություններում ալյումինի օքսիդացման աստիճանը գրեթե միշտ \(+3\)-ն է:

 

 

 

Բնության մեջ ալյումինը ամենատարածված մետաղական տարրն է: Ազատ վիճակում չի հանդիպում: Ալյումին պարունակող հիմնական հանքանյութերն են՝

 

 

 

Բոքսիտ՝ ${\mathit{Al}}_2{O}_3\cdot n{H}_{2}O$               Կավ՝ ${\mathit{Al}}_2{O}_3\cdot 2{\mathit{SiO}}_2\cdot 2H_{2}O$

 

Ալյումինը թեթև մետաղ է (\(ρ = 2,7գ\)/սմ³), արծաթափայլ, հալման ջերմաստիճանը՝ \(660℃,\) եռում է \(2450℃\) ջերմաստիճանում, օժտված է մեծ էլեկտրա- և ջերմահաղորդականությամբ: Պլաստիկ է. մետաղական ալյումինից հեշտությամբ լար է ձգվում և փայլաթիթեղ գլանվում: Հալված ալյումինը լուծում է այլ մետաղներ և ոչ մետաղներ` թեթև ու կայուն համաձուլվածքներ առաջացնելով:

Ալյումինը շատ ակտիվ մետաղ է․ մետաղների ակտիվության շարքում տեղադրված է անմիջապես ալկալիական և հողալկալիական մետաղներից հետո:

 

Ոչ մետաղների հետ ալյումինը հեշտությամբ է փոխազդում` հատկապես փոշի վիճակում: Ռեակցիան սկսելու համար տաքացում է պահանջվում, բայց հետո ընթանում է արագ` անջատելով մեծ քանակությամբ ջերմություն.

Ալյումինի փոշին յոդի հետ փոխազդում է սենյակային ջերմաստիճանում՝ միայն ջրի առկայությամբ, որը կատալիզատորի դեր է կատարում:

 

 

 

Ալյումինն օդում շատ կայուն է և սովորական ջերմաստիճանում փոփոխության չի ենթարկվում, քանի  որ այդ պայմաններում ալյումինի մակերեսը պատվում է շատ կայուն օքսիդային թաղանթով, որը պաշտպանում է մետաղը հետագա օքսիդացումից:

Սակայն ալյումինի փոշին կամ բարակ թիթեղը, մինչև \(700℃\) տաքացնելիս, այրվում է` արձակելով օքսիդի շիկացած շիթեր:

 

 

 

Սենյակային ջերմաստիճանում ալյումինը ջրի հետ չի փոխազդում օքսիդային շերտի պատճառով: Սակայն այդ թաղանթը վերացնելիս ալյումինը փոխազդում է ջրի հետ` հիդրօքսիդ առաջացնելով.

 

Ալյումինը լավ լուծվում է նոսր թթուներում:

Խիտ ծծմբական թթվի և ալյումինի միջև բարձր ջերմաստիճանում ընթանում է օքսիդավերականգնման ռեակցիա.

 

$2\mathit{AI} + 6H_{2}S{O }_4 = {\mathit{AI}}_2(S{O}_4){}_3+ 3S{O}_2 \; + 6H_{2}O$

Ալյումինը լուծվում է ալկալու լուծույթում` անջատելով ջրածին.

$2\mathit{AI} + 2\mathit{NaOH} + 2H_{2}O = 2\mathit{NaAI}{O}_2 + 3H_2\uparrow$

 

Ալյումինի միացությունները.

 

Ալյումինի օքսիդ՝${\mathit{Al}}_2{O}_3$                                               Ալյումինի հիդրօքսիդ՝$\mathit{Al}(O{H)}_3$

 

 

Ալյումինի օքսիդը երկդիմի օքսիդ է, ուստի փոխազդում է և՛ թթուների, և՛ հիմքերի հետ.

 

 

$\mathit{Al}(O{H)}_3$-ը՝ երկդիմի հիդրօքսիդ է, հետևաբար հեշտությամբ լուծվում է և՛ թթուներում, և՛ հիմքերում.