2. Երկկենցաղների բազմացումը և զարգացումը

 

Բոլոր երկկենցաղները բաժանասեռ կենդանիներ են և բազմանում են արտաքին բեղմնավորմամբ:

 

Երկկենցաղների բազմացման օրգանները կառուցվածքով շատ նման են ձկների բազմացման օրգաններին:

 

\(♂\)առանձնյակը ունի երկար զույգ սերմնարաններ, որոնք սերմնածորաններով բացվում են կոյանոցի մեջ:

 

Բազմացման շրջանում սերմնարանները լցվում են թանձր սերմնահեղուկով, որը պարունակում է միլիոնավոր սերմնաբջիջներ:

 

\(♀\)առանձնյակը ունի զույգ ձվարաններ, որոնք ձվատարներով բացվում են կրկին կոյանոցի մեջ:

 

Բազմացման շրջանում զարգացած ձվաբջիջները գորտընկիթի տեսքով, կոյանցքով դուրս են բերվում արտաքին միջավայր:

Հիմնականում ավելի խոշոր են էգերը, սակայն վառ գունավորված են արուները: Արուներին բնորոշ է նաև մեկ այլ առանձնահատկություն. նրանք ականջների կողքերին կամ դնչի տակ ունեն ձայնը ուժեղացնող հատուկ օրգաններ՝ ռեզոնատորներ: Ռեզոնատորները կռկռոցի միջոցով էգերին գրավելու համար են:

 

 

Տարբերում ենք երկկենցաղների բազմացման և զարգացման հիմնական \(5\) փուլ.

 

 

Ձմեռն անցկացնելով թմրած վիճակում` գորտերը գարնան արևի ճառագայթների հետ արթնանում են և մտնում ջրամբարները: Ջրամբարներում նրանք սկսում են հավաքվել խմբերով և նախապատրաստվել բազմացման: Սկսում է վառ արտահայտվել սեռական դիմորֆիզմը՝ արուները ձեռք են բերում ավելի վառ գունավորում՝ էգերին գրավելու համար:

 

Ռեզոնատորները ուռչելով ուժգնացնում են արուների բարձր կռկռոցը և սկսվում է բազմացման գարնանային «համերգը»: Արդյունքում էգը ընտրում է համապատասխան արու և նրանք զուգավորման համար զույգեր են կազմում: Բազմացման պատրաստ էգը թույլ է տալիս արուին ամուր գրկել իրեն:

 

 

 

Գրկախառնությունը էգի համար գորտընկիթը դնելու ազդանշան է հանդիսանում: Գորտընկիթի վրա արուն ջրային միջավայրում, լցնում է սերմնահեղուկը: Լճագորտը գորտընկիթը դնում է միմյանց կպած խոշոր կույտերով: Դոդոշը երկար լարերի տեսք ունեցող իր գորտընկիթը փաթաթում է ջրային բույսերին: Տրիտոնը ձվերը հատ - հատ կպցնում է ջրային բույսերին: Այն տեսակները, որոնք քիչ քանակությամբ գորտընկիթ են դնում, խնամք են տանում սերնդի նկատմամբ: Օրինակ՝ որդուկը, դոդոշ դայակը, պարկավոր ծառագորտը, ծառագորտ ֆիլլոմեդուզան:

 

 

  

Գորտընկիթի յուրաքանչյուր հատիկ պատված է թափանցիկ թաղանթներով, որը պաշտպանական նշանակություն ունի: Որոշ ժամանակ անց յուրաքանչյուր հատիկի թաղանթ ուռչում է և վերածվում դոնդողանման թափանցիկ շերտի, որի մեջ երևում է ձուն: Դրա վերին մասը մուգ է, իսկ ներքինը՝ բաց: Ձվի մուգը մասը վերածվում է ոսպնյակի՝ այն լավ կլանում է արևի ճառագայթները և ուժեղ տաքանում: Գորտերի շատ տեսակների գորտընկիթը լողում է ջրի մակերևույթին, քանի որ այնտեղ ջուրն ավելի տաք է: Ցածր ջերմաստիճանը դանդաղեցնում է սաղմի զարգացումը:

 

Բարենպաստ ջերմաստիճանային պայմաններում բեղմնավորված ձուն մի քանի անգամ կիսվելով՝ վերածվում է բազմաբջիջ սաղմի: Այնուհետև մեկ - երկու շաբաթ անց գորտընկիթից դուրս է գալիս գորտի թրթուրը՝ շերեփուկը:

 

 

Կյանքի առաջին շաբաթը շերեփուկն անցկացնում է ձկան հատկանիշներով և սնվում է գորտընկիթի սննդանյութերի պաշարների՝ դեղնուցի հաշվին:

  

Կյանքի երկրորդ շաբաթվանից սկսած բացվում է նրա եղջերային ծնոտներով օժտված բերանը: Շերեփուկը սկսում է որս անել, սնվում է բակտերիաներով, միաբջիջ օրգանիզմներով և այլն:

Այս փուլում շերեփուկի մոտ նկատվում են հետևյալ փոխակերպումները.

 

\(1. \)ետևի վերջույթների ի հայտ գալ - \(2. \)առջևի վերջույթների դրսևորում - \(3.\) խռիկների փոխարինում թոքերով - \(4. \)եռախորշ սրտի և արյան շրջանառության երկրորդ շրջանի ձևավորում - \(5.\) պոչի աստիճանաբար կարճացում և հեռացում - \(6. \)հասուն գորտի ձևավորում և վերջնական ելք ցամաք:

 

Փոքր, ինչպես և մեծահասակ գորտերը սնվում են կենդանի կերով և գիշատիչ են: Նրանք կարող են բազմանալ կյանքի երրորդ տարում: