1. Կովալենտային կապի տեսակները

Օրինակ ջրածնի մոլեկուլում կովալենտային կապն առաջանում է \(s-\) ատոմային օրբիտալների \(s-s\) փոխծածկմամբ:

 

 

Կամ՝

 

       

 

 

Քլորի,  ֆտորի մոլեկուլներում կովալենտային կապն առաջանում է \(p-\) ատոմային օրբիտալների \(p-p\) փոխծածկմամբ:

 

       

 

Ընդհանրացված էլեկտրոնային զույգը կամ օրբիտալների փոխծածկի տիրույթը գտնվում է միջուկներից հավասար հեռավորության վրա, բացասական լիցքը երկու միջուկների միջև բաշխվում է համաչափորեն, այսինքն՝ լիցքերի բևեռացում տեղի չի ունենում:

 

Ոչ բևեռային կովալենտային կապ առկա է, հիմնականում, պարզ նյութերի մոլեկուլներում, սակայն, այդպիսի կապ կարող է լինել նաև բարդ նյութերի մոլեկուլներում:

 

Օրինակ՝ ջրածնի պերօքսիդի՝ $H_2{O}_2$, մոլեկուլում թթվածնի ատոմների միջև առկա է ոչ բևեռային կովալենտային կապ:

 

 

Նույն՝ $H_2{O}_2$-ի մոլեկուլում \(H-O\) կապերը բևեռային են:

 

\(H-Cl\), \(H-Br\) մոլեկուլներում կապն առաջանում է \(s-\) և \(p-\) ատոմային օրբիտալների \(s-p\) փոխծածկմամբ:

 

            

 

Այս դեպքերում ընդհանուր էլեկտրոնային զույգը կամ օրբիտալների փոխծածկի տիրույթը խտանում, բևեռանում է դեպի առավել էլեկտրաբացասական տարրի ատոմը, մոլեկուլի այդ մասը ձեռք է բերում մասնակի բացասական, իսկ մյուս մասը՝ մասնակի դրական լիցք: Այդպիսի կապը կոչվում է բևեռային կովալենտային կապ:

 

Օրինակ քլորաջրածնի մոլեկուլում կապը բևեռային կովալենտային է:

 

 

Որքան մեծ լինի տարրերի էլեկտրաբացասականությունների տարբերությունը, այնքան ավելի բևեռացած կլինի կովալենտային կապը:

 

Եթե այդ տարբերությունը շաը մեծ է (հիմնականում մետաղ-ոչ մետաղ), ապա կովալենտային կապը «վերածվում է» իոնականի, այսինքն ընդհանրացված էլեկտրոնային զույգն անցնում է տարրերից մեկին:

 

Ոչ բևեռային, բևեռային կովալենտային և իոնային կապերի համեմատումը կարելի է տեսնել հետևյալ նկարում.

 

 

Քննարկված բոլոր դեպքերում կովալենտային կապն առաջանում էր ատոմային օրբիտալների փոխծածկմամբ՝ ատոմների միջուկները միացնող առանցքի ուղղությամբ և կոչվում է սիգմա` $\mathrm{\sigma }-$ կապ:

 

Նույն ատոմների միջև երկրորդ, երրորդ կապերի առաջացումը կատարվում է \(p\)- ատոմային օրբիտալների կողմնային, կրկնակի փոխծածկմամբ՝ միջուկները միացնող առանցքի երկու կողմերում և կոչվում է պի՝ $\mathrm{\pi }-$ կապ: Օրինակ էթենի մոլեկուլում ածխածնի ատոմների միջև առաջին կապը $\mathrm{\sigma }-$ կապ է, իսկ երկրորդը՝ $\mathrm{\pi }-$:

 

Վերջին դեպքում ատոմային օրբիտալների փոխծածկը կատարվում է ավելի փոքր չափով, ինչի պատճառով $\mathrm{\pi }-$ կապի էներգիան փոքր է $\mathrm{\sigma }-$ կապի համեմատությամբ:

 

Կան բազմաթիվ $\mathrm{\pi }-$ կապ պարունակող նյութեր, օրինակներ՝

 

    

          ածխածնի (IV) օքսիդ                                             ազոտ

 

 

   

         էթիլեն (էթեն)                                       ացետիլեն (էթին)