Կովալենտային կապի առաջացումը
Հ. Լյուիս
Այն կապը, որ գոյանում է ատոմների միջև ընդհանրացված էլեկտրոնային զույգի միջոցով, կոչվում է կովալենտային կապ:
Օրինակ՝ էլեկտրոնային զույգի միջոցով ջրածնի և քլորի մոլեկուլների առաջացումը ներկայացվում է ըստ հետևյալ նկարների`
Կովալենտային կապի առաջացումը ավելի ճիշտ է ներկայացնել օրբիտալների միջոցով:
Օրինակ՝ ջրածնի մոլեկուլի առաջացումը ատոմներից:
Այն կապը, որ գոյանում է ատոմային օրբիտալների փոխծածկման միջոցով, կոչվում է կովալենտային կապ:
Ատոմային օրբիտալներից գոյանում է մի ընդհանուր օրբիտալ՝ մոլեկուլային օրբիտալ, ընդ որում՝ առանձին ատոմների գումարային էներգիան ավելի մեծ է, քան մոլեկուլինը:
Նյութի մոլեկուլի էլեկտրոնային բանաձևում ցույց է տրվում կովալենտային կապն առաջացնող՝ ընդհանրացված էլեկտրոնային զույգերը, ինչպես նաև կապի առաջացմանը չմասնակցող՝ չընդհանրացված էլեկտրոնները:
Օրինակ՝ քլորի մոլեկուլում առկա է մեկ ընդհանրացված և վեց չընդհանրացված էլեկտրոնային զույգեր:
Իսկ ածխաթթու գազի մոլեկուլում առկա են չորսական ընդհանրացված և չընդհանրացված էլեկտրոնային զույգեր:
Յուրաքանչյուր ընդհանրացված էլեկտրոնային զույգ մեկ քիմիական կապ է:
Օրինակ՝
Կովալենտային կապի առաջացումը նշված բոլոր օրինակներում իրականացվում է փոխանակային եղանակով, այսինքն կապին մասնակցող ատոմներից յուրաքանչյուրը տրամադրում է իր էլեկտրոնը:
Կովալենտային կապ կարող է առաջանալ նաև դոնորակցեպտորային եղանակով, երբ կապին մասնակցող ատոմներից մեկը տրամադրում է էլեկտրոնային զույգ, իսկ մյուս ատոմը՝ դատարկ օրբիտալ:
Օրինակ՝ ամոնիում իոնի առաջացումն ամոնիակից կատարվում է դոնորակցեպտորային եղանակով՝ ի հաշիվ ազոտի ատոմի չընդհանրացված էլեկտրոնային զույգի և ջրածնի իոնի դատարկ օրբիտալի:
Էլեկտրոնային զույգ տրամադրող ատոմը կոչվում է դոնար, իսկ դատարկ օրբիտալ տրամադրողը՝ ակցեպտոր:
Որոշ դեպքերում դոնորակցեպտորային եղանակով առաջացած կապը գծիկի փոխարեն ներկայացվում է սլաքի միջոցով՝ դոնարից ակցեպտոր ուղղությամբ:
Օրինակ`
Կովալենտային կապն ավելի ընդհանրական կապ է, քիմիական կապի մյուս տեսակները որոշ չափով կարելի է բացատրել կովալենտային կապի միջոցով:
Աղբյուրները
Ա․ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ, Լ․ ՍԱՀԱԿՅԱՆ
Քիմիա-10, Երևան-2010