1. Փափկամարմինների բազմազանությունը և դասակարգումը

  

 

Այս դասին է պատկանում փափկամարմինների մեծամասնությունը, մոտ \(90.000\) տեսակ: Նրանց մարմնի ձևերը բազմազան են, գլուխը հստակորեն առանձնացված է իրանից և կրում է \(1-2\) զույգ շոշափուկներ և \(1\) զույգ աչքեր: Փորոտանիների մեծ մասի մարմինը ծածկված է պարուրաձև խեցիով, սակայն կան տեսակներ, որոնց մոտ խեցին ապաճել է (հետ է զարգացել): Մեծամասամբ ապրում են ծովում, սակայն կան նաև քաղցրահամ ջրերում և ցամաքում ապրող տեսակներ: Հիմնականում սնվում են բույսերով, ունեն հատուկ օրգան՝ քերիչ, որի օգնությամբ քերում են բույսը:

 

Այս դասի վառ ներկայացուցիչներն են խխունջները, որոնք ունեն ամբողջական կամ պարուրված և կոնաձև խեցի: Դրանում հիմնականում պատսպարվում է խխունջի լավ զարգացած գլուխը, մկանուտ ոտքը և ոլորված մարմինը: Խխունջների մարմինը դարձել է անհամաչափ՝ պայմանավորված խեցու առկայությամբ:

 

  

 

  

 

Լճախխունջ. Լճախխունջը ապրում է քաղցրահամ ջրամբարներում և հանդիսանում է, ինչպես գիտենք, մարդու մակաբույծ որդերի միջանկյալ տեր:

 

 

 

Ապրում են ծովերում և քաղցրահամ ջրամբարներում, վարում են սակավաշարժ կամ անշարժ ապրելակերպ: Սնվում են մանր խեցգետնակերպերով, նախակենդանիներով և միաբջիջ ջրիմուռներով: Այս դասի ներկայացուցիչների առանձնահատկությունն է երկփեղկանի խեցին, որը շրջապատում է կենդանու մարմինը: Փեղկերը միացած են առաձգական կապաններով և կարող են բացվել:

  

Երկփեղկանիները չունեն արտահայտված գլուխ, նրանց մարմինը երկարավուն է և սեղմված կողքերից, ունի երկկողմանի համաչափություն: Առջևում գտնվում է բերանը, իսկ ետևի մասում՝ հետանցքը: Իրանի փորային կողմում գտնվում է մկանոտ ոտքը, որը, հիմնականում, ծառայում է տիղմը և ավազը փորելու համար:

Երկփեղկանիների խեցու ներքին սադափե շերտը հաստ է և լավ զարգացած ու ողորկ: 

 

 

 

  

 

Ծովային երկփեղկանիների որոշ տեսակներ՝ ոստրեները և միդիաները, մի շարք երկրներում օգտագործվում են որպես սնունդ և համարվում են նրբահամ խորտիկներ:

 

  

 

Այս դասը ամենազարգացածն է փափկամարմինների մեջ և ունի մոտ \(700\) կենդանատեսակ: Գլխոտանիները ապրում են ծովերում և հասնում են խոշոր չափերի: Նրանք գիշատիչներ են:

 

Գլխոտանիների մարմինն ունի երկկողմանի համաչափություն և կազմված է գլխից, իրանից և \(8-10\) երկար շոշափուկներից: Բարձրակարգ գլխոտանիների խեցին ապաճել է և պահպանվում է որպես թիթեղիկ, որը տեղակայված է մարմնի մեջ: Բացառություն են կազմում միայն նաուտիլուս ցեղին պատկանող գլխոտանիները, որոնց մոտ խեցին պահպանվել է:

 

Գլխոտանիների ոտքը ձևափոխված է, նրա մի մասը վեր է ածվել շոշափուկների, իսկ մյուսը առաջացնում է ձագար, որի լայն մասը ուղղված է դեպի թիկնոցային խոռոչ, իսկ նեղը՝ դեպի արտաքին միջավայր: Ձագարը օգտագործվում է ռեակտիվ եղանակով շարժման համար. դրա օգնությամբ կենդանին լողում է: Մկանների կծկման շնորհիվ ջուրը թիկնոցային խոռոչից դուրս է նետվում ձագարի միջով և հրում է կենդանու մարմինը հակառակ ուղղությամբ:

 

 

Շոշափուկները տեղակայված են գլխի վրա և շրջապատում են բերանային անցքը: Նրանց վրա կան ծծաններ, որոնք թույլ են տալիս կենդանուն ամրանալ հատակին և որս անել: Շոշափուկները նաև օգտագործվում են ջրավազանի հատակով շարժվելու համար: Գլխոտանիներն ունեն պաշտպանական հատուկ օրգան՝ թանաքային գեղձ: Այն իրենից ներկայացնում է մուգ գույնի հեղուկ պարունակող պարկ, որի ծորանը բացվում է թիկնոցային խոռոչում: Հանկարծակի անհանգստության դեպքում կենդանին դուրս է նետում այդ օրգանի պարունակությունը, և այն քողարկում է կենդանուն՝ առաջացնելով նրա շուրջ սև կամ գորշ գույնի ամպ:

 

  

Ութոտնուկները ծովերի և օվկիանոսների իսկական բնակիչներ են, նրանք կարող են հասնել մինչև \(18\ \)մ մեծությամբ չափերի: Ութոտնուկները, հանդիսանալով որս անող գիշատիչներ, երբեմն կռվի են բռնվում հսկա ձկների կամ ջրային կաթնասունների հետ:

 

Կաղամարը ևս ունի թանաքապարկ, որի պարունակությունն օգտագործվում է դարչնագույն ներկեր ստանալու համար: Մի շարք կաղամարներ ապրում են մի քանի հարյուր մետր ջրային խորություններում և հանդիսանում են ամենախոշոր անողնաշարավորները: Նրանց մարմնի քաշը կարող է հասնել մինչև \(300\)կգ: