4. Քարտեզներ, աղյուսակներ

Քսանմեկերորդ դարի մարդկանց համար դժվար է պատկերացնել կյանքն առանց համացանցի, իսկ առանց էլեկտրականությա՞ն...

 

Տեսանյութը վերաբերում է էլեկտրաէներգիայի ստացման պատմությանը: Հետաքրքիր է հետևել, թե ինչպես են տարբեր ազգերի ներկայացուցիչներ աստիճանաբար զարգացրել այս ոլորտը՝ նպաստելով ներկայիս «էլեկտրոնացված» աշխարհի ստեղծմանը:

 

 

Էլեկտրական հոսանքն անհրաժեշտ է ամենուրեք՝ գործարանում և անասնապահական ֆերմայում, բնակարանում ու գնացքում, հեռախոսակայանում, դպրոցում և այլուր: Ամեն քայլափոխի կարելի է տեսնել էլեկտրաշարժիչներ, էլեկտրասարքեր կամ պարզապես էլեկտրական լամպեր:

 

Էլեկտրական էներգիան արտադրում են էլեկտրակայաններում տեղադրված հատուկ մեքենաները՝ էլեկտրական հոսանքի գեներատորները կամ դինամոմեքենաները:

Էլեկտրակայաններում տեղադրված վիթխարի գեներատորներն արտադրում են փոփոխական հոսանք: Որպեսզի գեներատորն էլեկտրական հոսանք տա, ռոտորը պետք է պտտվի: Մեծ գեներատորի ռոտորը կշռում է հարյուրավոր տոննա, և այն պտտում է հատուկ մեքենան՝ տուրբինը, որն ունի թիերով կամ թևերով աշխատանքային անիվ: Շոգու, շիկացած գազի կամ ջրի շիթը թափով հարվածում է այդ անիվի թիերին և հարկադրում տուրբինին ու դրա հետ նաև գեներատորի ռոտորին պտտվել: Եթե տուրբինը պտտում է ջրի հոսքը, էլեկտրակայանը կոչվում է ջրաէլեկտրակայան, երբ շոգին՝ ջերմաէլեկտրակայան, շիկացած գազերի շիթը՝ գազատուրբինային էլեկտրակայան և այլն:

 

Առաջին ջրէկները՝ ընդամենը մի քանի \(100\) Վտ հզորությամբ, կառուցվել են Գերմանիայում և Անգլիայում \(1876– 1881\) թթ-ին: Հետագայում նավարկելի գետերի վրա ջրէկներ կառուցվեցին նաև Շվեյցարիայում (\(1892\) թ-ին), ԱՄՆ-ում (\(1893\) թ-ին), Ֆրանսիայում (\(1903\) թ-ին), Ռուսաստանում (\(1909\) թ-ին): Այժմ ամբողջ աշխարհում գործում են բազմաթիվ ջրէկներ, առանց որոնց չէր զարգանա տարբեր երկրների արդյունաբերությունը, և անհնարին կլիներ դրանց գոյությունը:

 

Աշխարհի ջրային և ատոմային խոշորագույն էլեկտրակայանները