Անտարկտիդայի կլիման
Ուշադրություն
Շնորհիվ աշխարհագրական դիրքի Անտարկտիդան ամենացուրտ մայրցամաքն է:
Բացի բևեռամերձ աշխարհագրական դիրքից, կլիմայի նման խիստ պայմանների վրա ազդում են մի շարք գործոններ, որոնցից ամենակարևորն են մակերևույթի սառցածածկ լինելը, ինչի պատճառով արևից ստացվող ջերմության \(90\) %-ը անդրադարձվում է, ինչպես նաև այն առանձնահատկությունը, որ ափերի մոտով անցնում է միայն սառը օվկիանոսային հոսանք: Ի դեպ Անտարկտիդայի ափերի մոտով անցնող Արևմտյան քամիների սառը հոսանքը ոչ միայն ազդում է մայրցամաքի ընդհանուր կլիմայական պայմանների վրա, այլև հաճախ հանդիսանում է Անտարկտիկայի ջրերում լողացող սառցասարերի՝ այսբերգների տարածման հյուսիսային սահման և միակ հոսանքը, որը գոտևորում է Երկրագունդը՝ առանց ընդհատվելու: Այս ջրերում հանդիպող այսբերգները հիմնականում մայրցամաքային ծագման հսկայական սառցադաշտից պոկված բեկորներ են, որոնց հզորությունը կարող է հասնել մի քանի հարյուր մետրի, իսկ այսբերգում կուտակված ջրի ծավալը՝ հարյուրավոր միլիարդ խորանարդ մետրի, ինչը համեմատելի է Ավստրալիա մայրցամաքի քաղցրահամ ջրերի պաշարների հետ:
Նկար 1. Այսբերգի միայն 1/10 մասն է գտնվում ջրի երեսին
Աշխարհագրական դիրքով է պայմանավորված նաև փաստը, որ տարվա մի կեսը մայրցամաքի ներքին շրջաններում բևեռային գիշերներ են, իսկ մյուս կեսը՝ բևեռային ցերեկներ: Անտարկտիդայում հանդիպում է նաև բևեռափայլի երևույթը:
Նկար 2. Բևեռափայլի երևույթը Անտարկտիդայի աստղազարդ երկնքի ներքո
Ուշադրություն
Անտարկտիդա մայրցամաքի տարածքում հանդիպում են \(2\) կլիմայական գոտիներ. եզրային հատվածներում՝ մերձանտարկտիկական, իսկ ներքին շրջաններում՝ անտարկտիկական կլիմայական գոտիները:
Որոշ դեպքերում Անտարկտիկական թերակղզու ծայր հյուսիսային հատվածը դասում են բարեխառն կլիմայական գոտու տարածքին: Մայրցամաքի ներքին շրջաններում տարածվող անտարկտիկական կլիմայական գոտու սահմաններում է գրանցվել աշխարհի ամենացածր ջերմաստիճանը՝ \(-88.3\)°C՝ Վոստոկ գիտահետազոտական կայանում: Այս գոտում են սկիզբ առնում հարավային և հարավ-արևելյան մշտական քամիները, որոնք, փչելով դեպի մայրցամաքի եզրային հատվածներ, հաճախ վերածվում են հզոր փոթորիկների, որոնք կարող են տևել մինչև կես տարի: Ընդ որում քամու ուժգնությունը մեծանում է հատկապես մայրցամաքի եզրային հատվածներում:
Նկար 3. Վոստոկ կայանում է գրանցվել ամենացածր ջերմաստիճանը
Անտարկտիկական կլիմայական գոտու սահմաններում ամբողջ տարին ջերմաստիճանները բացասական են, հիմնականում \(-30\)°C-ից ցածր: Տեղումների քանակը նույնպես շատ փոքր է՝ \(50-100\ \)մմ, քանի որ այստեղ տիրապետողը օդի վարընթաց շարժումն է: Մերձանտարկտիկական գոտում տեղումների քանակը մի փոքր ավելանում է՝ հասնելով \(200-300\ \)մմ, իսկ տարվա ընթացքում մի ժամանակահատված՝ դեկտեմբերից-փետրվար, գրանցվում են դրական ջերմաստիճաններ՝ միջինում կազմելով \(0 +5\)°C:
Բուսակենդանական աշխարհը
Ուշադրություն
Անտարկտիկայի ամբողջ տարածքում խիստ բնակլիմայական պայմանների պատճառով բուսական աշխարհը չափազանց աղքատ է:
Նկար 4. Անտարկտիկական օազիսներում հանդիպող քարաքոսերը տարածքին կանաչ գորգի տեսք են տալիս
Ուշադրություն
Անտարկտիդայի կենդանական աշխարհը ավելի բազմազան է, քան բուսականը, քանի որ ափամերձ ջրերում ցածր ջերմաստիճանի արդյունքում շատ է լուծված թթվածինը, որը հանգեցնում է պլանկտոնային օրգանիզմների մեծ կենսազանգվածի, ինչն էլ գրավում է ձկների հսկայական վտառներ և նրանցով սնվող բազմաթիվ կենդանիներ:
Մասնավորապես պլանկտոնային և ձկնային պաշարների առատությունը այստեղ է գրավում կետազգիների, կետադելֆինների և փոկերի, ինչպես նաև ջրլող թռչունների: Կետազգիների և ընդհանրապես կաթնասունների ամենախոշոր ներկայացուցիչն է կապույտ կետը, որի զանգվածը կարող է հասնել \(150\) տոննայի և, ի տարբերություն կետադելֆինների, այն բացառապես սնվում է զոոպլանկտոնով: Կետադելֆինների համար հիմնական սնունդ հանդիսացող կենդանիներից են ափամերձ գոտում (անտարկտիկական օազիսներում) կուտակվող փոկերը, որոնց ամենախոշոր ներկայացուցիչն է փոքր կնճիթ ունեցող ծովափիղը: Ձկների առատությունը դեպի ափամերձ գոտիների ժայռածերպեր է գրավում հազարավոր թռչունների, որոնք այստեղ ձվադրում են և որս կատարում: Թռչունների նման հսկայական կուտակումները ընդունված է անվանել թռչնաշուկաներ: Անտարկտիդայի էնդեմիկ թռչուններից է նաև պինգվինը, որի \(17\) տեսակներ են հանդիպում մայրցամաքի տարածքում: Դրանցից ամենախոշորը կայսերական պինգվինն է՝ մոտ \(1\) մ բարձրությամբ:.
Նկար 5. Կայսերական պինգվինները ձագերի խնամքը կազմակերպելու համար ստեղծում են «մանկապարտեզներ»
Հայտնի է, որ պինգվինները, ինչպես և ջայլամները չեն թռչում, սակայն ի տարբերություն ջայլամների, որոնք արագավազ են, պինգվինները ունեն այլ առավելություն՝ նրանք հիանալի լողորդներ են և նույնպես սնվում են ձկներով: